School: voor veel kinderen een heerlijke plek om te leren en te spelen met anderen. Maar voor hooggevoelige kinderen is school ook een plek waar allerlei prikkels worden opgedaan. Een tl-balk die een hoog geluid geeft, een klasgenoot die continu met de pen op tafel tikt, een deur die verderop in de gang wordt dichtgegooid, een juf die niet lekker in haar vel zit, een klasgenootje die net is gevallen en moet huilen van de pijn, een leerling die boos wordt in de klas naast je en met de deur gaat smijten, onverwachte inval-docenten die je nog niet kent.
Voor een hooggevoelige leerling zijn dit prikkel-gevende situaties: hij wordt overladen met allerlei prikkels en zou waarschijnlijk het liefst zijn handen op de oren houden. Weg van al die herrie en al die emoties. Dit zorgt er ook voor dat het kind zich niet goed kan concentreren op de dingen die belangrijk zijn zoals het luisteren in de klas of het maken van een proefwerk. Een simpele deurklik of het fluisteren van een paar kinderen kan er al voor zorgen dat het kind wordt afgeleid. Na een paar uurtjes op school is het kind dan ook helemaal overbelast met prikkels. Die overbelasting kan er voor zorgen dat het kind stiller en stiller word en zich helemaal afsluit voor de wereld om zich heen. Het tegenovergestelde gedrag komt ook voor, bijvoorbeeld dat het kind door de opgeladen prikkels zelf heel erg druk gedrag gaat vertonen. Dit is dan ook de reden dat bij dit gedrag vaak word gedacht aan ADHD. Ook thuis in de huiselijke kring kan het voor problemen zorgen want deze kinderen zijn thuis ook vaak opstandig en dwars en kan de ouder wel eens tot wanhoop leiden.
Heel veel kinderen (en volwassenen) van deze tijd zijn hooggevoelig. Zo’n twintig procent van de bevolking heeft deze karaktereigenschap. Bij kinderen met hooggevoeligheid komen dyslexie en rekenproblemen komen vaak voor en als eenmaal is vastgesteld dat het kind hooggevoelig is, dan zijn er heel veel dingen die je kunt doen om er mee om te leren gaan. Rust is hierbij heel erg belangrijk. Geef het kind die rust. Geef hem een eigen plekje waar het zich terug kan trekken, dat is heel belangrijk. Een prikkelarme omgeving waar de zintuigen bij tot rust kunnen komen.
Waar kan je als ouder / docent op letten bij het vermoeden van een hooggevoelige leerling?
- Leerstrategie; gerichte begeleiding van de leerkracht. Hoe verwerken zij informatie en wat voor instructie hebben zij nodig? Er is een grote kans op beelddenken bij een hooggevoelige leerling: het ‘zien’ gaat voor ‘horen’, beelden gaan voor woorden!
- Dyslexie en rekenproblemen
Het komt nogal eens voor dat hoog sensitieve kinderen moeite hebben met letters of cijfers. Op het moment dat ze echt hiaten gaan laten zien, dan wordt er meestal een vorm van dyslexie of dyscalculie aangetoond.
Veel kinderen met dyslexie zijn beelddenkers. Je kunt beelddenkers herkennen door ze een vraag te stellen waar ze over na moeten denken. Bijvoorbeeld: Wat voor kleren had je gisteren aan? Waar ben je de laatste keer naar toe geweest op vakantie? Als kinderen op zo’n moment naar boven kijken, dan kun je er bijna zeker vanuit gaan dat het beelddenkers zijn. Beelddenkers leren door de lesstof te visualiseren. Ze moeten letterlijk de woorden voor zich zien. Korte instructies zijn vaak effectiever! - Kenmerken van onderpresteren bij hoog sensitieve kinderen zijn o.a.:
– slechte concentratie.
– laag of negatief zelfbeeld.
– faalangst, bang om fouten te maken.
– laag werktempo.
– perfectionisme.
– kwetsbaarder dan voorheen, veel of snel huilen, woedeaanvallen.
– clownesk gedrag.
– wisselende prestaties.
– groot verschil tussen schriftelijke en mondelinge uitdrukkingsvaardigheid.
– ’teruglopen’ in emotionele ontwikkeling, zich kinderlijker gaan gedragen.
– Bij toetsen niet laten zien wat er in zit (faalangstig gedrag en moeite met werken
onder tijdsdruk) - Behoefte aan ordening: houvast aan een bepaald verloop.
Daardoor ook graag eerst toekijken in een nieuwe situatie en bijzonderheden als een schoolreisje kunnen erg spannend zijn, terwijl ze eenmaal ter plaatse het heerlijk vinden.
Mist een kind ordening? De kenmerken bij voornamelijk jonge kinderen:
1. Dichtbij de leerkracht blijven.
2. Niet van de plek af willen.
3. Regelmatig huilen omdat het niet naast een bepaald kind wil zitten.
4. Regelmatig een activiteit kiezen die aan een tafeltje gedaan kan worden.
5. Geen activiteit kunnen kiezen.
6. Veel alleen willen spelen.
7. ’s Ochtends geen afscheid willen nemen van de ouder(s).
7. Regelmatig bij de leerkracht op schoot willen zitten
8. Moeite hebben met thema-hoeken, gym en spelen op het schoolplein (veel kinderen die ongeordend door elkaar heen lopen of ruwe spelletjes spelen)
- Overige kenmerken:
1. Veel voelen van anderen
2. Problemen met het schoolsysteem: een overvol programma, veel moeten en een
grote prestatiegerichtheid
3. Het goed willen doen en aanvoelen wat de leerkracht verwacht
4. Sterk aangepast gedrag of juist onaangepast gedrag
5. Moeite hebben met autoritair leraarschap
6. Onbegrip
7. Het anders willen doen – eigen wijze
8. Beperkte (keuze)vrijheid
9. Niet naar school willen / geen afscheid willen nemen
Wat heeft een hooggevoelig kind nodig?
- Een leerkracht die kennis heeft van en begrip heeft voor deze eigenschap van het temperament, de valkuilen en de bijzondere kwaliteiten: volledige acceptatie van de leerling.
- Een leerkracht die congruent is, dat wil zeggen een leerkracht die zowel emotioneel, verbaal als met lichaamstaal dezelfde boodschap uitzendt.
- Een leerkracht die alert is op overprikkeling bij het kind.
- Een leerkracht die alert is op pestgedrag van andere leerlingen.
- Bij problemen in het gedrag kan een hoog sensitief kind het beste achteraf in een rustig gesprek, zonder emotionele lading, herinnerd worden aan de geldende afspraken.
- Tijdige aankondiging van en voorbereiding op veranderingen en bijzondere gebeurtenissen.
- Een rustige sfeer en een aanvaardbaar geluidsniveau in de klas.
Ook de stem verheffen van de docent kunnen deze erg moeilijk vinden: ze voelen zich dan vaak persoonlijk aangesproken, terwijl het vaak om het aanspreken van een klasgenoot gaat. - Een eigen plek in een rustige hoek van de klas: de leerkracht kan in overleg met het kind waar het graag zou willen zitten.
- Het kind bij overprikkeling de mogelijkheid bieden om zich terug te trekken.
Bij bijvoorbeeld jonge kinderen in een redelijk prikkelarme omgeving, met bijvoorbeeld klei / speelzand / verf aan de gang. Oudere kinderen hebben ook wel behoefte aan een stressballetje, tangle om een teveel aan prikkels kwijt te raken - Eventueel een koptelefoon op in de klas die de verschillende geluiden in de klas grotendeels tegen houdt.
- Een rustige leerling naast de hooggevoelige leerling zetten.
- Afwisseling tussen inspanning en ontspanning en tussen individuele en groepsactiviteiten.
- Het kind is geholpen met een vast dagprogramma. Dit geeft duidelijkheid en veiligheid
